Problemy
z funkcjonowaniem tarczycy ma coraz więcej osób. Mogą one znacznie utrudnić życie,
przyczyniają się również do zmian w wyglądzie. Jedną z dolegliwości
towarzyszących zaburzeniom pracy tarczycy jest przerzedzenie/wypadanie włosów.
To często z tego powodu pacjenci zwracają się do lekarzy lub trafiają do gabinetów
trychologicznych, gdzie sugeruje im się wykonanie badań. Często przez kilka
miesięcy a nawet lat nie wiedzą, że ich złe samopoczucie związane jest z
niewłaściwą pracą tego małego gruczołu. Dziś postanowiłam zatem przybliżyć Wam
temat funkcjonowania tarczycy, najczęstszych zaburzeń i ich wpływu na zdrowie
włosów.
Tarczyca
to gruczoł układu hormonalnego położony w przedniej części szyi . Składa się z dwóch płatów połączonych obszarem zwanym
cieśnią. Jej struktura to wypełnione białkiem – tyreoglobuliną pęcherzyki,
pomiędzy którymi znajduje się tkanka łączna, naczynia krwionośne i włókna
nerwowe, a także komórki wydzielające hormon – kalcytoninę. Nabłonek
pęcherzyków zbudowany jest z komórek nazywanych tyreocytami, które
odpowiedzialne są za wytwarzanie hormonów tarczycy. Komórki te mają zdolność wychwytywania
znajdującego się w osoczu krwi jodu i ta właśnie zdolność warunkuje prawidłową
biosyntezę hormonów. Pominę tu opis całego procesu, ponieważ drogi Czytelniku,
nie jest on w tej chwili istotny dla zrozumienia wpływu hormonów tarczycy na
stan włosów. Mógłby niepotrzebnie skomplikować przekaz, szczególnie osobom, które
z terminami biologicznymi miały do czynienia bardzo dawno albo wcale. Jeśli jednak
interesuje Cię to zagadnienie warto sięgnąć do literatury, którą podaję na
dole.
ryc. Tarczyca, źródło : eaglebio.com
Wracając zatem do tematu –
tarczyca do swojej prawidłowej pracy potrzebuje jodu. To z jego udziałem
powstają hormony: tetrajodotyronina (T4, zwana również tyroksyną) i
trójjodotyronina (T3). W oddziaływaniu hormonów tarczycy na tkanki główną rolę
odgrywa T3. Umownie można powiedzieć, że jest hormonem bardziej aktywnym. Trójjodotyroniny
powstaje nie tylko w tarczycy, może być również wytwarzana w tkankach, podobnie
jak tyroksyna.
TSH (tyreotropina), hormon, którego poziom oznacza się w badaniach
laboratoryjnych, jest wydzielany przez przysadkę mózgową. W błonach komórek tarczycy znajdują się receptory TSH,
które „wyłapują” ten hormon. Poziom tyreotropiny jest regulowany przez ilość
hormonów tarczycy. Jeśli jest wystarczająca produkcja TSH jest blokowana, kiedy
spada, jest ponownie uwalniania. Mimo, iż nie powstaje w tarczycy, TSH jest
bardzo czułym wskaźnikiem problemów, które ją dotykają.
ryc. Oś podwzgórze - przysadka, źródło: nuk.org.pl
Hormony tarczycy regulują procesy metaboliczne organizmu i wpływają na
prawidłowe funkcjonowanie większości narządów. Wydzielana przez komórki
tarczycy kalcytonina reguluje poziom wapnia w tkankach, a wiemy, że pierwiastek
ten odpowiada za stan naszych kości i nie tylko.
Kiedy poziom hormonów zaczyna się wahać dochodzi do wielu zaburzeń, które
znacznie utrudniają życie.
Nadmiar hormonów tarczycowych wywołuje tzw. nadczynność. Ich nadprodukcja
powoduje zahamowanie wydzielania TSH. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być
wiele. Jedną z nich jest odpowiedź autoimmunologiczna organizmu nazywana
chorobą Gravesa i Basedowa. Polega ona na obecności w organizmie przeciwciał
przeciwko receptorowi TSH. Autoprzeciwciała łączą się z antygenem, jakim w tym
przypadku jest TSH, pobudzają go powodując w konsekwencji większą syntezę
hormonów tarczycy. Chorobie często towarzyszy przerost gruczołu i pojawienie
się wola. Oczywiście jest to tylko jedna z przyczyn nadczynności. Do innych
możemy zaliczyć obecność gruczolaka tarczycy, nadmiar jodu, początkową fazę
zapalenia tarczycy, czy przyczyny rzadkie, takie jak gruczolak przysadki czy
przypadkowa odporność na hormony tarczycy.
Niezależnie od powodu objawy nadczynności tarczycy są podobne. Należy do nich
zwiększony metabolizm i utrata wagi, mimo przyjmowania takiej samej lub większej
ilości kalorii, uczucie niepokoju, problemy z koncentracją, bezsenność, drżenie
rąk, stałe uczucie ciepła, nadmierna potliwość, nie związane z zakażeniem stany
gorączkowe, zwiększona diureza i jednocześnie zwiększone pragnienie, napadowa
tachykardia (przyspieszona akcja serca), zwiększenie perystaltyki jelit, czasem
osłabienie mięśni i związane z tym trudności z poruszaniem. W przypadku choroby
Gravesa i Basedowa mogą również pojawić się charakterystyczne objawy oczne –
tzw. wytrzeszcz, spowodowany zapaleniem autoimmunologicznym mięśni gałki ocznej
i tkanki łącznej oczodołu. Nadczynność
tarczycy wywołuje również zmiany w funkcjonowaniu skóry i jej przydatków. Ze
względu na zwiększony metabolizm staje się ona ciepła i wilgotna, często ulega
zaczerwienieniu. Cykl włosowy również ulega przyspieszeniu toteż często pojawia
się problem z wypadaniem włosów. Włosy stają się cienkie i jedwabiste,
sprawiają wrażenie pokrytych woskiem. Ich wypadanie dotyczy najczęściej okolic
czoła, choć może również przyjmować charakter rozlany.
ryc. Nadmierne wypadanie włosów w nadczynności tarczycy, źródła własne.
W
przypadku niedoboru hormonów tarczycowych mówimy o niedoczynności. Jej
przyczyną może być również niedostateczna aktywność tych hormonów. Niedoczynność może mieć charakter pierwotny,
kiedy gruczoł tarczowy jest uszkodzony, lub wtórny, kiedy do czynienia mamy z
niedoborem TSH. Może być również wrodzona, związana zaburzeniami rozwoju
gruczołu, problemami z wytwarzaniem potrzebnych enzymów lub też niedoborami
jodu w czasie ciąży, lub nabyta, związana głównie z autoimmunologią (choroba
Hashimoto), ale występująca także po leczeniu operacyjnym lub przy pomocy
radioaktywnego jodu nadczynności, wola guzkowego czy nowotworów tarczycy. Niedoczynność nabyta wtórna tak naprawdę
jest chorobą przysadki mózgowej.
Wyniki badań wskazujące na niedoczynność tarczycy to przede wszystkim
podwyższony poziom TSH i obniżony poziom wolnej tyroksyny i trójjodotyroniny (fT4
i fT3). Czasem te dwa ostatnie hormony
pozostają w granicach normy a podwyższone jest jedynie stężenie TSH. Niedoczynność tarczycy najczęściej dotyczy
kobiet między 30 a 60 r.ż. Bardzo częstą przyczyną jest właśnie odpowiedź
autoimmunologiczna organizmu. Jeśli jest podejrzenie o autoagresję potrzebne
jest określenie poziomu przeciwciał
tarczycowych – przeciw peroksydazie tarczycowej (anty- TPO) i przeciwko
tyreoglobulinie (anty-TG). Pomocne jest również badanie USG, choć nie można
oprzeć się jedynie na nim.
Niedoczynność tarczycy powoduje spowolnienie przemian metabolicznych. Mimo
osłabionego łaknienia obserwuje się często przyrost masy ciała. Chory odczuwa
przewlekłe zmęczenie, jest osłabiony, ma problemy z koncentracją i pamięcią.
Często towarzyszą mu stany depresyjne. Charakterystyczne dla tej choroby jest
uczucie stałego zimna, i to mimo wysokich temperatur panujących na zewnątrz.
Pojawia się problem z perystaltyką jelit, zaparcia. Spowalnia również praca
serca. Niedoczynność tarczycy wpływa
również na funkcje skóry i jej przydatków. Skóra staje się sucha i szorstka,
bardzo często obserwujemy objaw „brudnych łokci” – pogrubiony, zrogowaciały i
pociemniały naskórek na łokciach i kolanach. W zaawansowanej chorobie pojawia
się obrzęk twarzy, powiek i rąk. Włosy w
niedoczynności stają się szorstkie, łamliwe, często bardzo suche. Są osłabione
w związku z czym zaczynają wypadać (zwykle po ok 2-4 miesiącach od początku
choroby). Początkowo chory może nie zauważać różnicy, ale z czasem proces ten
się nasila. U osoby zdrowej ok 90% włosów pozostaje w fazie aktywnego wzrostu,
w przypadku niedoczynności duży odsetek znajduje się w fazie spoczynku, w
której łatwo wypada. Włosy wypadają na całej powierzchni głowy, albo tylko w
niektórych obszarach. Czasem wypadaniu włosów towarzyszy również tzw. objaw
Herthoga – przerzedzenie ok 1/3 długości brwi od zewnętrznej strony.
Niezależnie
od tego, czy mamy do czynienia z nadczynnością, niedoczynnością czy procesem
autoimmunologicznym, wypadania włosów związanego z zaburzoną pracą tarczycy nie
można powstrzymać żadnymi zabiegami kosmetycznymi. Jedyną skuteczną metodą jest
ustabilizowanie poziomu hormonów. Pomocna w tym przypadku może okazać się
właściwie ułożona dieta. Nie oznacza to, że należy ignorować prawidłową
pielęgnację, jednak dopiero przywrócenie równowagi hormonalnej zatrzyma proces
wypadania i spowoduje odrost włosów. Na szczęście w przypadku chorób tarczycy
proces łysienia jest zwykle odwracalny.
LITERATURA ( w kolejności przypadkowej):1. Zaburzenia hormonalne, red. M. Pawlikowski, PZWL, Warszawa 2003.
2. Choroby włosów i skóry owłosionej, red. L. Brzezińska - Wcisło, Termedia, Poznań 2015.
3. www,endokrynologia.net, autor dr J. Belowski
4. Herrmann F., Muller P., Lohmann T. Endokrynologia w praktyce klinicznej, PZWL, Warszawa 2009
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz